Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης 26-10-1912

ΑΤον Οκτώβριο του 1912, μετά την κήρυξη του Α' Βαλκανικού πολέμου με συμμάχους της Ελλάδας την Σερβία και την Βουλγαρία, εναντίον της καταρρέουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο Ελληνικός στρατός εξορμώντας από τη Λάρισα , απελευθέρωσε την Ελασσόνα, την Κατερίνη, τη Βέροια και τη Νάουσα. Αρχηγός του Ελληνικού στρατού  ήταν ο διάδοχος Κωνσταντίνος και Πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, γνωρίζοντας ότι οι Βούλγαροι ήδη κατέλαβαν την Καβάλα και τις Σέρρες, θέλησε να προχωρήσει ο στρατός προς ανατολάς, προκειμένου να προλάβει την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, ενώ η βασιλική οικογένεια επιθυμούσε να προχωρήσει ο στρατός βόρεια, προς απελευθέρωση του Μοναστηριού για να προλάβει τους Σέρβους που κατέβαιναν νότια.Ο Βενιζέλος, με την διπλή ιδιότητα του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Εθνικής Αμύνης, ήρθε σε ρήξη με το παλάτι και επέμεινε στην άποψή του, στέλνοντας τηλεγράφημα στον αρχηγό του Στρατού Κωνσταντίνο να στραφεί ανατολικά προς Θεσσαλονίκη χωρίς να χάνει χρόνο.

Πραγματικά, ο Ελληνικός Στρατός, μετά την απελευθέρωση της Βέροιας, στις 20 Οκτωβρίου πολιορκεί την πόλη των Γιαννιτσών και κατορθώνει και διασπά το Τουρκικό μέτωπο και εισέρχεται στα Γιαννιτσά. Οι Τούρκοι, οπισθοχωρούν προς την Θεσσαλονίκη. Προκειμένου να καθυστερήσουν τον Ελληνικό στρατό, καταστρέφουν τις γέφυρες του Λουδία, του Αξιού και του Γαλλικού. Αγγελιοφόροι αναφέρουν ότι η ΙΙ Βουλγαρική μεραρχία βρίσκεται στην πεδιάδα του Λαγκαδά.

Ο Αξιός τεράστιος και αδιάβατος. Τη νύχτα της 23ης προς 24η Οκτωβρίου οι Ελληνικές εμπροσθοφυλακές απελπίζονται καθ΄όσον η κατασκευή γέφυρας απαιτεί τουλάχιστον τρεις μέρες και υλικά δεν υπάρχουν. Η Θεσσαλονίκη κινδυνεύει να χαθεί διαπαντός. Σε μια κίνηση απόγνωσης, στρατιώτες απευθύνονται στα γύρω χωριά, τα Μάλγαρα, τα Κύμινα, τη Χαλάστρα και τη Σίνδο. Η ανταπόκριση των κατοίκων είναι άμεση. Χιλιάδες άνθρωποι προσφέρουν ότι ξύλινο υπάρχει στο σπίτι τους και στο βιός τους, τις βάρκες τους, τα ξύλινα βαρέλια, τις πόρτες από τα σπίτια τους, ακόμα και τις κάσες. Δουλεύουν ασταμάτητα χιλιάδες κόσμου και στρατιωτών, άυπνοι και το πρωί της 24ης Οκτωβρίου η γέφυρα είναι έτοιμη.

Η διάβαση των ποταμών κρατάει μέχρι το πρωί της 26ης Οκτωβρίου, και από το μεσημέρι της ίδιας μέρας, οι προφυλακές της VII είναι ορατές πλέον από τους πανικόβλητους επιζήσαντες Τούρκους που βρισκόταν σε ακόμη αθλιότερη κατάσταση. Το απόγευμα της 26ης διάσπαρτες ομάδες της VII μπαίνουν στο Χαρμάνκιοϊ (Κορδελιό) και στα υψώματα του Ευόσμου. Αντίθετα, η Ελληνική χωροφυλακή προωθείται και εισέρχεται από τη Δυτική πύλη στη Θεσσαλονίκη. Η Βουλγαρική ΙΙ Μεραρχία βρίσκεται 4,5 χιλ. μακριά από το κέντρο της πόλης και στρατοπεδεύει τη νύχτα στην περιοχή του σημερινού Τιτάν.Εν τω μεταξύ ο διοικητής της Θεσσαλονίκης, Ταξίμ Πασάς, διαπραγματεύεται την παράδοση της πόλης στους Έλληνες, λέγοντας "από τους Έλληνες την πήραμε, στους Έλληνες θα την παραδώσουμε". Ο Κωνσταντίνος όμως απορρίπτει δύο φορές τους όρους του Τούρκου αρχιστράτηγου Χασάν Ταξίν πασά με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος και η Θεσσαλονίκη κινδυνεύει να καταληφθεί από το βουλγαρικό στρατό. Τότε ο Βενιζέλος διατάζει τον Κωνσταντίνο να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη χωρίς καθυστέρηση, καθιστώντας τον μάλιστα προσωπικά υπεύθυνο για ενδεχόμενη απώλειά της.Διαπραγματεύεται τους όρους παράδοσης και τελικά την νύχτα της 26ης προς 27η Οκτωβρίου υπογράφεται το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης.

   Την επομένη, ο Ελληνικός στρατός εισέρχεται πανηγυρικά στην πόλη.Τελείται πανηγυρική δοξολογία στον ιερό ναό του Αγίου Μηνά. Είναι συγκλονιστικές οι μαρτυρίες ανθρώπων από την υποδοχή του στρατού. Η πόλη ανοίγει τις πύλες της στους απελευθερωτές.Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης είναι η αρχή του οράματος της μεγάλης Ελλάδας, όραμα που κατέληξε στην μεγαλύτερη τραγωδία του Ελληνισμού, στην Μικρασιατική καταστροφή.

Ο βασιλιάς Γεώργιος με το διάδοχο Κωνσταντίνο μπαίνουν στη Θεσσαλονίκη

1912, 

Δείτε μέσα από τα αποσπάσματα της σειράς του Σκάι "Εμείς οι Έλληνες" τις δραματικές στιγμές που έζησε η Θεσσαλονίκη μέχρι ο Βενιζέλος να πάρει την απόφαση για αλλαγή προέλασης του ελληνικού στρατού προς τη Θεσσαλονίκη λίγες ώρες πριν προλάβουν να μπουν οι Βούλγαροι.Διαβάστε επίσης παρακάτω γιατί ο Τούρκος Πασάς Χασάν Ταχσίν ήθελε να την παραδώσει στους Έλληνες.

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ( 26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1912).

Χρονολόγιο

17-9-1912: Επιστράτευση του ελληνικού στρατού.

5-10-1912:Συμμαχία Ελλάδας , Βουλγαρίας, Σερβίας, Μαυροβουνίου εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στόχος της Ελλάδας η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.

11-10-1912:Είσοδος στην Κοζάνη. Ο υπουργός των Στρατιωτικών Ελ. Βενιζέλος επισημαίνει την ανάγκη να καταληφτεί το συντομότερο η Θεσσαλονίκη.

16-10-1912:Ο στρατός φτάνει στη Βέροια.

16-17 Οκτωβρίου 1912:Ο Ν. Βότσης βυθίζει τουρκικό πλοίο μέσα στο Θερμαικό κόλπο.

20-10-1912:Καταλαμβάνεται η πόλη των Γιαννιτσών.

26-10-1912:Η Θεσσαλονίκη απελευθερώνεται ύστερα από 482 χρόνια.

27-10-1912:Πανηγυρικό το κλίμα στην πόλη.

28-10-1912:Ο Διάδοχος Κων/νος ως αρχηγός Στρατού μπαίνει νικητής στην πόλη.Στον ναό του Αγίου Μηνά ψάλετε δοξολογία.

29-10-1912:Ο Βασιλιάς Γεώργιος πάνω στο άλογό του πάει στο Λευκό Πύργο. Εκεί υψώνεται η ελληνική σημαία η οποία χαιρετίζεται από 21 βολές πυροβόλων.

Α΄μέρος

Β΄μέρος

Λαχείο του 1912 για τον ελληνικό στόλο (προσωπική συλλογή)

Το διάγγελμα του βασιλιά Γεώργιου για την έναρξη του Α΄Βαλκανικού Πολέμου

Η είσοδος του διαδόχου Κωνσταντίνου στη Θεσσαλονίκη

Ο ελληνικός στόλος

Το πυροβολικό

 

Όλοι έμειναν με την όρεξη

Χασάν Ταχσίν πασάς:

«Από αυτούς την πήραμε,

σ' αυτούς θα την παραδώσουμε»

Φιλέλληνας

Η μητέρα του ήταν Ελληνίδα μουσουλμάνα και ο ίδιος ήταν αλβανικής καταγωγής. Γνώριζε άπταιστα την ελληνική γλώσσα, μια και φοίτησε και πήρε απολυτήριο από το ελληνικό Γυμνάσιο Ιω­-αννίνων.

Ο Ταχσίν πασάς, μετά την παράδοση της πόλης και την αιχμαλωσία του τουρκικού στρατού, κρατήθηκε διακριτικά και με σεβασμό στο Διοικητήριο και δε στάλθηκε μαζί με τους υπόλοιπους Τούρκους αιχ­μάλωτους αξιωματικούς στην Αθήνα. Με τη βοή­θεια του φίλου του, διακεκριμένου Θεσσαλονικιού της εποχής, Αλέξανδρου Ζάννα, και του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Χασάν Ταχσίν στάλθηκε για λόγους υγεί­ας στο Εβιάν της Γαλλίας και αργότερα έζησε στη Λοζάνη, όπου συνέγραψε τις αναμνήσεις του. Πέθανε στο τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου. Στην αυτοβιογραφία του διαφαίνεται ένας φιλελληνισμός κι ένας έντονος αντιβουλγαρισμός, που επιβεβαιώθηκαν στην πράξη. Ο Ταχσίν πασάς αρνήθηκε να συνδιαλλαγεί με τους Βουλγάρους που τον πίεζαν φορτικά να μπουν στην πόλη και αποφάσισε να παραδώσει τη Θεσσαλονίκη στους Ελληνες. «Απ' αυτούς την πήραμε και α' αυτούς θα την παραδώ­σουμε», είπε, σύμφωνα με την παράδοση, εκείνες τις δύσκολες ώρες. Στις αναμνήσεις του, ο Τούρκος στρατηγός που έχει συνδέσει το όνομά του με τη μοίρα της πόλης, γράφει τα παρακάτω:

«Πιεζόμενος από τα γεγονότα και τις εκκλήσεις αρχών και προξενων, έχοντας αντιληφθεί τον άμεσο κίνδυνο της βουλγαρικής εισβολής και διαπιστώσει την εγκατάλειψη των χαρακω­μάτων και τη διασκόρπιση των εφέδρων αφότου νύχτωσε, υπέκυψα για να σώσω τη ζωή χιλιάδων αθώων πλασμάτων και για να προλάβω την καταστροφή της πόλης. Οι απεσταλμένοι τον Διαδόχου Κωνσταντίνου έφτασαν στο Διοικητήριο της πόλης κατά τις νυκτερινές ώρες. Το "Πρωτόκολλο παραδόσεως " συντάχτηκε στα γαλλικά. Ετσι έληξε άδοξα και συντριπτικά για μας ο αγώνας και θριαμβευτικά για τον αντίπαλο.Η Θεσσαλονίκη χάθηκε αλλά και σώ­θηκε. Έχω τη συνείδηση ότι έπραξα ακέραια το καθήκον μου. Ή ιστορία ας με κρίνει...». Βέβαια, οι Τούρκοι φόρτωσαν αποκλειστικά την ήττα και την απώλεια της Θεσσαλονίκης στα φιλελληνικά αισθήματα του στρατηγού και του απέδωσαν τη μομφή της εσχάτης προδοσίας. Ο πικραμένος πασάς δε γύρισε ποτέ στην Τουρκία. Πέθανε στη Γαλλία το 1917 και η σο­ρός του μεταφέρθηκε από την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη, όπου θάφτηκε με τιμές «στις παρυφές της πόλης».

(Στοιχεία  πάρθηκαν από το βιβλίο των Β. Νικόλταιου και Β. Γούναρη «Από το Σαραντάπορο στη Θεσσαλονίκη»,