Κυριακή 11 Μαρτίου 2012

Το Δεσποτάτο του Μυστρά


Ο ΜΥΣΤΡΑΣ ΚΑΣΤΡΟ ΦΡΑΓΚΙΚΟ (1249 - 1262)
Η ίδρυση του κάστρου του Μυστρά στα 1249 σημειώνει τον τελικό σταθμό στην προσπάθεια των Φράγκων να πραγματοποιήσουν στην Πελοπόννησο την κυριαρχία που τους είχε επιδικασθεί στα 1204, μετά την άλωση της Πόλης και την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από την Δ' Σταυροφορία και τη διανομή της μεταξύ των Φράγκων.Η αντίδραση του Ελληνικού στοιχείου, αρχόντων και λαού, είχε εμποδίσει τους δύο Γοδεφρείδους τους Βιλλαρδουΐνους (1210 - 1245) ν' απλώσουν την ηγεμονία του πριγκιπάτου της Αχαΐας σ' όλο το Μοριά. Μόνον όταν το 1248 ο Γουλιέλμος Β' ο Βιλλαρδουΐνος μπόρεσε, με τη βοήθεια των Ενετών, να υποτάξει με αποκλεισμό τη Μονεμβασία, που διαφέντευε όλη την περιοχή της ΝΑ Πελοποννήσου με τη Λακω­νία, τη Μάνη και τις σλαβικές περιοχές του Ταϋγέτου, το πριγκιπάτο της Αχαΐας κυριάρχησε σ' ολόκληρη την Πελοπόννησο, 
εκτός από μερικές πόλεις που κρατού­σαν οι Ενετοί. Εξωτερικές όμως περιπλοκές υποχρέωσαν το φραγκικό πριγκιπάτο της Αχαΐας να συγκρουσθεί με το ελληνικό βασίλειο της Νικαίας και στην καταστροφική για τους Φράγκους μάχη της Πελαγονίας (1259) πιάστηκε αιχ­μάλωτος και ο ίδιος ο Γουλιέλμος. Για να ελευθερωθεί, αναγκάστηκε να παραχωρή­σει το 1262 στους Έλληνες τα κάστρα της Μονεμβασιάς και της Μεγάλης Μαΐνης και «τρίτον και εμορφότερο του Μυζήθρα το κάστρο»
Έτσι, οι Έλληνες αποκτούν σταθερή βάση στην Πελοπόννησο όχι μόνο για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, αλλά και για την πνευματική επικράτηση. Αυτή τη βάση δεν θα την χάσουν πια ως την τουρκική κατάκτηση.
Ο ΜΥΣΤΡΑΣ ΕΔΡΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ «ΚΕΦΑΛΗΣ» (1262 - 1348)
Μετά το 1262, την ελληνική περιοχή του Μοριά κυβερνά ένας βυζαντινός στρατη­γός, «η κεφαλή», που εδρεύει στο Μυστρά και αλλάζει κάθε χρόνο. Ανάμεσα στους Φράγκους και στους Βυζαντινούς εξακολουθεί ένας ασίγαστος πόλεμος, χωρίς κανέ­να οριστικό αποτέλεσμα.
Οι Έλληνες κάτοικοι της Σπάρτης υποφέρουν από τις επιδρομές και μετοικούν στο ασφαλέστατο κάστρο — προπάντων μετά τη μάχη στο Μακρυπλάγι (1262) κι έτσι συνοικίζεται η «χώρα του Μυζηθρά». Μια ειρηνική περίοδος λίγων ετών επιτρέ­πει στον τόπο ν' ανασάνει. Ο Μυστράς διαμορφώνεται σε πόλη. Μητρόπολη κτίζε­ται, μοναστήρια ιδρύονται, τα παλάτια μεγαλώνουν, αρχίζει να δημιουργείται πνευ­ματική ζωή..
Την εποχή αυτή η Μητρόπολη Λακεδαιμόνιας μεταφέρεται στο Μυστρά. Τότε, δηλ. μετά το 1264, κτίσθηκε η Μητρόπολη, αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο, πιθα­νόν από τον Μητροπολίτη Ευγένιο και ανακαινίστηκε από τον Νικηφόρο Μοσχόπουλο (1289 - 1315), σημαντική προσωπικότητα από την Κωνσταντινούπολη.
Με αυτές και άλλες ανάλογες προσωπικότητες η σημασία του Μυστρά ολοένα μεγαλώνει και οι στρατηγοί από το 1308 παύουν ν' αλλάζουν κάθε χρόνο και γίνο­νται μόνιμοι διοικητές. Ο νεαρός Καντακουζηνός (1308 — 1316) εγκαινιάζει μ' επιτυ­χία το νέο θεσμό, με άμεση βελτίωση της κατάστασης. Τον διαδέχεται ο δραστήριος Ανδρόνικος Παλαιολόγος Ασάν (1316 - 1321), που απλώνει την επικράτεια ως την 'Ακοβα και την Καρύταινα.
Ο ΜΥΣΤΡΑΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΥ (1348 - 1460) Οι Καντακουζηνοί(1348 - 1384)
Αν και η Πελοπόννησος είχε αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για τα ελληνικά πράγ­ματα, βρισκόταν σε άθλια κατάσταση γιατί ήταν εκτεθειμένη στις επιδρομές των Τούρκων και των Φράγκων, αλλά και στις συνεχείς εμφύλιες διαμάχες, που ερήμω­ναν τον τόπο. Αυτά ανάγκασαν τον νέο αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ' τον Καντακουζηνό να στείλει στο Μοριά τον δευτερότοκο γιο του, τον δεσπότη Μανουήλ, με την ελευ­θερία να κάμει ό,τι νομίζει σωστό για να διορθώσει τα πράγματα. Έτσι, δημιουργή­θηκε το Δεσποτάτο του Μορέως, περισσότερο αυτόνομο από πριν αλλά και συνδεό­μενο απευθείας με τον αυτοκράτορα.
Ο Μανουήλ Καντακουζηνός (1348 - 1380) ήταν μυαλωμένος και κατόρθωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα να ησυχάσει τους εμφύλιους πολέμους και ν' αχρηστεύ­σει τις επανειλημμένες στάσεις των τοπαρχών. Οι ανταρσίες αυτές πότε είχαν αιτία την κοντόφθαλμη άρνηση πληρωμής φόρου για την οχύρωση του δεσποτάτου, και πότε προέρχονταν από υποκίνηση των Παλαιολόγων, αντίπαλη οικογένεια των Κα­ντακουζηνών, που είχαν εκθρονίσει εν τω μεταξύ τον αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ' τον Καντακουζηνό και ήθελαν να διώξουν από τις επίκαιρες θέσεις τους γιους του.
Στη μακρόχρονη δεσποτεία του Μανουήλ, ο τόπος γνώρισε κάποιαν ησυχία και ευημερία. Κατά το 1350 ο Μανουήλ έκτισε τη Μονή Ζωοδότου, που ταυτίζομε με την Αγία Σοφία.


Η δεσποτεία των Καντακουζηνών συνεχίζεται με τον αδελφό του Μανουήλ Ματ­θαίο (1380 - 1383) και τελειώνει με τον Δημήτριο (1383 - 1384), γιο του Ματθαίου, που θέλησε να διακόψει την εξάρτηση των Δεσποτών από την Κωνσταντινούπολη. Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ε' Παλαιολόγος έστειλε με στρατό το γιο του Θεόδωρο, που τελικά πήρε τη θέση του Δημητρίου Καντακουζηνού. Έτσι, η οικογένεια των Πα­λαιολόγων έδιωξε από το τελευταίο τους καταφύγιο τους Καντακουζηνούς.
Οι Παλαιολόγοι (1383 - 1460)
Η δυναστεία των Παλαιολόγων στο Μυστρά χαρακτηρίζεται από τη στενότερη σχέ­ση Δεσποτάτου και πρωτεύουσας και από την απελευθερωτική πολιτική τους, που πέτυχε την επέκταση του Δεσποτάτου σ' ολόκληρη σχεδόν την Πελοπόννησο. Συνέ­πεια αυτού είναι ότι η σημασία του Μυστρά αυξήθηκε και στην πολιτική και στην πνευματική ζωή της αυτοκρατορίας, αν και η ειρήνη δεν βασίλευε πια. Δυστυχώς όχι μόνο δεν έλειπαν Οι εξωτερικοί κίνδυνοι απ' τους Τούρκους, τους Ναβαρραίους και τους Ενετούς, αλλά και οι αδελφοκτόνες συγκρούσεις μέσα στη βασιλική οικογένεια ήταν συχνές και οι σχέσεις ανάμεσα στην κεντρικήν εξουσία και στους άρχοντες ήταν δύσκολες
Σημαντικό είναι ότι οι αδιάκοποι αγώνες και η γειτονική συμβίωση με τους Φρά­γκους είχαν δημιουργήσει καθαρά εθνική συνείδηση, τουλάχιστον στα λαϊκότερα στρώματα. Τούτο φάνηκε όταν ο Θεόδωρος Α' Παλαιολόγος (1383 - 1407), σφιγμέ­νος από τις τουρκικές πιέσεις, παραχώρησε αντί αμοιβής το Μυστρά στους Ιωαννίτες της Ρόδου και ο ίδιος κατέφυγε στη Μονεμβασία. Όταν παρουσιάσθηκαν όμως οι αντιπρόσωποι των Ιωαννιτών να παραλάβουν την πόλη (1402), ξεσηκώθηκε ο λαός και μόνο η παρέμβαση του Μητροπολίτη τους έσωσε. Ο Θεόδωρος αναγκάσθηκε να ακυρώσει την παραχώρηση. Αντίθετη με τη λαϊκή εθνική συνείδηση ήταν η στάση των αρχόντων που δεν δίσταζαν να συμμαχήσουν με τους Τούρκους ή τους Ενετούς όταν κινδύνευαν να χάσουν την προνομιακή τους θέση, όπως έγινε στην περίπτωση που αναφέραμε ή στην ανάλογη του Μαμωνά της Μονεμβασίας και αργότερα στους εμφύλιους πολέμους των αδελφών Παλαιολόγων.
Μανουήλ Β΄
Ο Θεόδωρος Α' ο Παλαιολόγος ήταν αδελφός του αυτοκράτορα Μανουήλ του Β'. (1407 - 1443). Ο Μανουήλ ενδιαφέρθηκε πολύ για το Δεσποτάτο και ο ίδιος έμεινε εκεί δύο περιόδους. Πολύ τον απασχόλησε η κατασκευή του Εξαμιλίου στην Κόριν­θο, που ενώ προκάλεσε με τις φορολογικές επιβαρύνσεις δυσφορία στους τοπάρχες και στους πληθυσμούς, δεν μπόρεσε να εμποδίσει τους Τούρκους να φθάσουν στο Μυστρά το 1423, να λεηλατήσουν την Πελοπόννησο, να πάρουν αιχμαλώτους και να φύγουν.
Κατά το 1429, όμως, ύστερα από πολεμικές και διπλωματικές επιτυχίες του Θεοδώ­ρου και του αδελφού του Ιωάννη Η', του νέου αυτοκράτορα, η Πελοπόννησος είναι ολόκληρη σε ελληνικά χέρια, εκτός από τις λίγες παράλιες κτήσεις της Βενετίας (Μεθώνη, Κορώνη και Ναύπλιο). Τότε ιδρύεται ένα δεύτερο Δεσποτάτο στο Μοριά με έδρα τη Γλαρέντζα, όπου εγκαθίσταται ο αδελφός του Θεοδώρου Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ακολουθεί πολιτική δυναμική και σε κλίμακα πα­νελλήνια, σκοπεύοντας ν' απλώσει το Κράτος του από το Μοριά σ' όλη την κυρίως Ελλάδα. Οι εμφύλιοι πόλεμοι και η αυξανόμενη τουρκική δύναμη τον εμπόδισαν να πραγματοποιήσει το σχέδιο που είχεν αρχίσει να εκτελεί. Ωστόσο, ο Μοριάς γίνεται ένα ακμαίο κέντρο του Ελληνισμού, η ελπίδα της Αυτοκρατορίας.
Ιωάννης Β΄
Το 1430 ιδρύεται και τρίτο Δεσποτάτο στο Μοριά, με δεσπότη τον Θωμά Παλαιολό­γο, τον αδελφό των δύο άλλων δεσποτών. Έχει έδρα τα Καλάβρυτα, που ανταλλάσ­σει αργότερα με τη Γλαρέντζα του Κωνσταντίνου. Γρήγορα όμως οι δυναμικές δια­φορές για τη διαδοχή του θρόνου της Πόλης, έφεραν σε σύγκρουση πότε φανερή και ένοπλη και πότε ύπουλη και διπλωματική, τους τρεις αδελφούς. Ύστερα από διάφο­ρες συμφωνίες, μένει δεσπότης στο Μυστρά ο Κωνσταντίνος (1443 - 1449), ωσότου πήγε στην Πόλη για να πάρει τον τίτλο —τελευταίος αυτός— του Αυτοκράτορα.
Το 1446 νέα επιδρομή των Τούρκων στην Πελοπόννησο έχει ως αποτέλεσμα, έπειτα από σφαγές και αιχμαλωσίες, να πληρώνουν οι Έλληνες δεσπότες φόρο υποτελείας στον Σουλτάνο Μουράτ. Το 1453 οι Αλβανοί της Πελοποννήσου έκαμαν επανάσταση κατά των Ελλήνων δεσποτών Θωμά και Δημητρίου. Σ' αυτό τους παρα­κινούσε η πτώση της Κωνσταντινούπολης, οι παραμερισμένοι Καντακουζηνοί και η δύναμη που είχαν αποκτήσει οι ίδιοι οι Αλβανοί μέσα στο στρατό του Δεσποτάτου, ως μισθοφόροι.Οι Παλαιολόγοι μόνον με τη βοήθεια του κυρίαρχου Μωάμεθ Β' μπόρεσαν να υποτάξουν τους στασιαστές. Από τότε όμως η εξουσία τους όλο και γίνεται πιο εικονική. Σαν να μην έφθαναν τα άλλα δεινά, οι δύο αδελφοί φθάνουν σε ένοπλες συγκρούσεις, γιατί και αυτούς τους χωρίζουν οι ιδεολογικές διαφωνίες που σημειώ­νουν τα τελευταία χρόνια της Αυτοκρατορίας. 
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
Ο Δημήτριος στο Μυστρά, όπως ο Γεώργιος Σχολάριος στην Πόλη, ήταν τουρκόφιλος και μισόφραγκος, ο Θωμάς, στην Πάτρα, γύρευε βοήθεια από τον Πάπα και τους ηγεμόνες της Δύσης, για να γλιτώσει από τους Τούρκους, όπως ο καρδινάλιος Βησσαρίων.
Την αναρχία στην Πελοπόννησο, που την ευνοούσαν και οι δυτικές δυνάμεις, ήρθε να σταματήσει με μεγάλο στρατό ο Μωάμεθ Β'. Στις 30 Μαΐου του 1460 ο Δημή­τριος παραδίδει το Μυστρά και προσκολλάται στην αυλή του σουλτάνου, ενώ ο Θωμάς φεύγει στην Ιταλία. Η κατάκτηση της υπόλοιπης Πελοποννήσου στάθηκε τραχιά, γεμάτη ηρωικά παραδείγματα πατριωτικής αυτοθυσίας του πληθυσμού, και δεν συμπληρώθηκε παρά ύστερα από ένα χρόνο, τον Ιούλιο του 1461. Έτσι τελείωσε η ζωή του ελληνικού Δεσποτάτου του Μορέως




Δείτε το βίντεο για το Μυστρά



Η ακρόπολη του Μυστρά




Η μητρόπολη του Μυστρά


Η πλάκα της ορκωμοσίας του τελευταίου αυτοκράτορα
Κωνσταντίνου Παλαιολόγου
Το σπίτι του Λάσκαρη


Το σπίτι του Λάσκαρη αναπαράσταση

Τα παλάτια των Παλαιολόγων

Πηγή:Μυστράς ,η  μεσαιωνική πολιτεία  και το κάστρο 
(Μανόλης Χατζηδάκης)

Δεν υπάρχουν σχόλια: