Μακεδονικός Αγώνας 1904-1908 (Παύλος Μελάς-Τέλλος Άγρας)

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 1904- 1908 Σκλαβιά μαύρη και πικρή πλακώνει τις ψυχές των ανθρώπων. Αιώνες τώρα οι Μακεδόνες περήφανοι, σκληροτράχηλοι πολεμιστές δεν σκύβουν εύκολα τον αυχένα στον Τούρκο καταχτητή, και έτσι. κατά διαστήματα ξεπετιούνται σπίθες, ανάβουν φλόγες ανταρσίας, ολόκληρες περιοχές ανασαίνουν, για λίγο όμως, γιατί έπειτα θα’ρθει ο τύραννος να σβήσει στο αίμα τα πάντα, αφήνοντας πίσω περήφανα τραγικά ολοκαυτώματα. Μέσα στα βάθη της ψυχής ακοίμητος σιγοκαίει ο πόθος για τη λευτεριά, για ένα καλύτερο αύριο. Ευτυχώς, πάντα υπάρχουν ψυχωμένοι αγωνιστές πού θα τονώσουν το φρόνημα, θα χαλυβδώσουν τη θέληση και των πιο ταπεινών στους δύστυχους αυτούς καιρούς, ίσια - ίσια τώρα που ένας δεύτερος εχθρός, ύπουλος, σκληρός, αδίσταχτος, έρχεται να χτυπήσει τον τόπο. Είναι οι κομιτατζήδες, γερά οργανωμένες βουλγάρικες συμμορίες με επικεφαλής Βουλγάρους αξιωματικούς, πού περνούν τα σύνορα και ξεχύνονται στη Μακεδονική γη για να εκτελέσουν την εντολή της Σόφιας: «Πρώτα ν αφομοιώσουν γλωσσικά την ύπαιθρο και να τραβήξουν τους χωριάτες στο βουλγάρικο σχίσμα», κι έτσι να φανεί στα μάτια της Ευρώπης ή Μακεδονία βουλγάρικη και να την προσαρτήσουν, πριν προλάβει ή Ελλάδα να την ελευθερώσει. Στην αρχή ή προπαγάνδα τους είναι καλοσυνάτη, με χρήμα προσπαθούν να εξαγοράσουν τους Έλληνες. Λένε: «Ε, όλοι είμαστε Χριστιανοί, να ενωθούμε να χτυπήσουμε τον Μωαμεθανό Δεσπότη και να ζήσει ήσυχα η Μακεδονία για τους Μακεδόνες». Κι έπειτα, στη ζωηρή αντίσταση και άρνηση του Ελληνικού πληθυσμού, ή βία, το τσεκούρι, ή φωτιά, το μαχαίρι.

Χτυπούν τις κεφαλές πρώτα. Τους παπάδες, τους δασκάλους, τους προύχοντες. Τους απλούς ταπεινούς ανθρώπους ύστερα. Στη βία οι ντόπιοι αντιτάσσουν άμυνα, μα τα χωριά κάτω στους κάμπους μαρτυρούν. Κάθε μέρα ειδήσεις από νέα εγκλήματα και αγριότητες καταφθάνουν και όλ' αυτά κάτω από το αδιάφορο μάτι τού Τούρκου που το αλληλοφάγωμα των Χριστιανών τον συμφέρει. Πρέπει να κρατηθεί το ελληνικό φρόνημα ψηλά, ν ασφαλίσουν τη ζωή τους, τη ζωή των παιδιών τους. Απεγνωσμένες εκκλήσεις στέλνουν στην Αθήνα, στη Μάνα Ελλάδα: «Ή Μακεδονία κινδυνεύει, βοηθήστε όσο είναι ακόμα καιρός». Σε λίγο ο Μακεδονικός αγώνας θ' αρχίσει. Ένας αγώνας άγνωστος στη δύναμη και στο πάθος του και ως τα σήμερα στους πολλούς. Αγώνας με πολλές θυσίες, με πολλούς σιωπηλούς μάρτυρες και ωραίους νεκρούς.

Το πρώτο αντάρτικο Ελληνικό Σώμα με αρχηγό τον ανθυπολοχαγό του Πυροβολικού Παύλο Μελά, περνάει μυστικά τα σύνορα στις 27 Αυγούστου 1904. Με βαθιά συγκίνηση και αγάπη έρχονται ν αγωνισθούν για τα σκλαβωμένα αδέλφια. Σ’αυτόν τον άγνωστο συγκινητικό αγώνα, και ο πιο ταπεινός άνθρωπος, ο πιο ασήμαντος, μπορούσε να γίνει παλικάρι και να πράξει έργα θαυμαστά, ώστε να βοηθήσει το γένος ν’ αποτινάξει τη σκλαβιά και να διώξει τους κάθε λογής καταχτητές, . Και τέτοιους αγώνες δεν πρέπει να τους ξεχνάμε ποτέ, γιατί λαοί πού λησμονούν την ιστορία τους δεν μπορούν να δημιουργήσουν καινούρια.  

Δείτε την παρουσίασή μας

 

μακεδονικος αγωνας from Sakis Koultzis

  Παύλος Μελάς.

Ο Παύλος Μελάς (29 Μαρτίου 1870 – 13 Οκτωβρίου 1904) ήταν αξιωματικός πυροβολικού του ελληνικού στρατού και πρωτεργάτης του Μακεδονικού αγώνα. Ήταν γιος του Μιχαήλ Μελά και γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη.

Γεννήθηκε στη Μασσαλία της Γαλλίας. Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από τη Βόρεια Ήπειρο. Μετά τη μετακίνηση της οικογένειας στην Αθήνα, σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων απ' όπου αποφοί -τησε ως ανθυπολοχαγός του πυροβολικού το 1891. Φέροντας τύψεις για την έκβαση του πολέμου του 1897  συμμετείχε από τους πρώτους στο ιδρυθέν το 1900 Μακεδονικό κομιτάτο για την εμψύχωση του απογοητευμένου ελληνικού πληθυσμού της Μακεδο νίας και σε αντίδραση στη δράση των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Έτσι από τον Φεβρουάριο του1904 ο Παύλος Μελάς έσπευσε με άλλους τρεις αξιωματικούς, τους Α. Κοντούλη, Α. Παπούλα και Γ. Κολοκοτρώνη, προς επιτόπια μελέτη της κατάστασης. Αποτυγχάνοντας σε εκείνη την πρώτη προσπάθεια, επανήλθε τον Ιούλιο του ίδιου έτους οπότε και εισήλθε στη Μακεδονία ως ζωέμπορος με το όνομα "Πέτρος Δέδες". Μετά 20ήμερη παραμονή συναντήθηκε με τον Λάμπρο Κορομηλά στη Θεσσαλονίκη ανταλλάσσοντας σκέψεις για ανάληψη επιχειρήσεων και στη συνέχεια επέστρεψε στην Αθήνα.

Στις 18 Αυγούστου όταν όλα ήταν έτοιμα κατά το σχέδιο ο Παύλος Μελάς με το επιχειρησιακό όνομα Καπετάν Μίκης Ζέζας, επικεφαλής σώματος εκ 35 μόλις ανδρών, που το αποτελούσαν Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικοί, ανέλαβε την αρχηγία του Μακεδονικού αγώνα ενάντια στους Βούλγαρους και εισήλθε ένοπλα στα Μακεδονικά εδάφη με την εντολή να ασκεί καθήκοντα αρχηγού και στις μικρότερες ομάδες που δρούσαν εν τω μεταξύ στη περιφέρειες Μοναστηρίου και Καστοριάς. Πληροφορηθέντες οι Τούρκοι από διάφορους καταδότες περί της εισόδου και της δράσης του Παύλου Μελά έθεσαν προς καταδίωξή του πολυάριθμο τουρκικό απόσπασμα. Παρά τις συνεχείς διώξεις του Οθωμανικού στρατού ο Παύλος Μελάς άρχισε ν΄ αποδεκατίζει τις βουλγαρικές ομάδες με βάση τα χωριά Λιγκοβάνη και Λίχυβο. Όμως στις 13 Οκτωβρίου1904 βρισκόμενος στα Στάτιστα και προδοθείς από την βουλγάρικη συμμορία του Μήτρου Βλάχου περικυκλώθηκε από Τουρκικό απόσπασμα 150 ανδρών. Μετά από δίωρη λυσσαλέα μάχη διέταξε αιφνίδια έξοδο τεθείς επικεφαλής των ανδρών του . Στην επιχείρηση αυτή τραυματίσθηκε θανάσιμα στην οσφυϊκή χώρα και πέθανε μετά από μισή ώρα στα χέρια του φιλου του, Γεώργιο Στρατινάκη. 

Μέρος τετρασέλιδου ποιήματος  για τον ήρωα γραμμένο στις 12 Οκτωβρίου 1905 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου,δείγμα της συγκίνησης που προκάλεσε ο θάνατός του.

(Οικογενειακό κειμήλιο)

Το σπίτι που σκοτώθηκε ο Παύλος στη Στάτιστα Καστοριάς

Τα προσωπικά του αντικείμενα

Ο τελευταίος αποχαιρετισμός

Ο θάνατος του Παύλου

Γράμμα μετά το θάνατο

"Σε κλαίει λαός"
Κ.Παλαμάς

                     
Ερμηνεία :Δ.Γαλάνη

Τέλλος Άγρας 

Ο Τέλλος Άγρας γεννήθηκε στούς Γαργαλιάνους Μεσσηνίας το 1880. Με το βαθμό του υπολοχαγού μπήκε ως αντάρτης στο Βάλτο των Γιαννιτσών και πρωτοστάτησε στις συμπλοκές με τους κομιτατζήδες στο στρατηγικό αυτό σημείο, χωρίς να τον λυγίζουν οι τραυματισμοί και οι αρρώστειες του βάλτου. Στις 5 Ιουνίου 1907 ο Βούλγαρος Βοεβόδας Ζλάταν εκμεταλλεύτηκε το ήθος και την τιμιότητα του Άγρα και, αφού τον κάλεσε άοπλο να συμφιλιωθούνε, τον αιχμαλώτισε και τον κρέμασε κοντά στην Έδεσσα.

Πραγματικό του όνομα Σαραντέλος ή Σαράντος Αγαπηνός. Η καταγωγή του ήταν από τη περιοχή Γαργαλιάνοι, όμως, γεννήθηκε στο Ναύπλιο, όπου υπηρετούσε ο πατέρας του ως Εφέτης. Κατάγεται από πατέρα και μητέρα που οι ρίζες της γενιάς τους χάνονται σε ένδοξες και αριστοκρατικές οικογένειες. Το 1901 αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων και τοποθετήθηκε στη φρουρά της Αθήνας. Η επιθυμία του να προσφέρει ουσιαστικότερες υπηρεσίες στην πατρίδα τον ώθησε μετά από λίγους μήνες στην εθελούσια κατάταξή του στα στρατιωτικά σώματα που αγωνίζονταν στη Μακεδονία εναντίον των βουλγάρων κομιτατζήδων. Σε πολύ νεαρή ηλικία κατόρθωσε να διοριστεί αρχηγός ενός ανταρτικού σώματος, το οποίο προετοίμαζε στο Βόλο ο καπετάν Ακρίτας (Κωνσταντίνος Μαζαράκης).

Τον Σεπτέμβριο του 1906, ύστερα από απόφαση του Γενικού Προξενείου Θεσσαλονίκης, αποστέλλονται στη λίμνη των Γιαννιτσών τρία νεοσυγκροτηθέντα ελληνικά σώματα. Μετά από μεσολάβηση του Νικολάου Ρόκα, καλείται στην περιοχή ο Αγαπηνός. Πρώτο εισήλθε στις αρχές του μήνα το σώμα του Ανθυπολοχαγού του Πεζικού Τέλλου Αγαπηνού με δύναμη είκοσι ανδρών, ενώ μετά από λίγες μέρες κατέφτασαν τα σώματα του Υπολοχαγού του Πεζικού Σάρρου Κωνσταντίνου (Κάλα) και Ανθυποπλοίαρχου Δεμέστιχα Ιωάννη (Νικηφόρου) με εικοσιπέντε άνδρες ο καθένας. Πρωταρχική αποστολή των σωμάτων ήταν η απομάκρυνση των βουλγαρικών συμμοριών από τη λίμνη, οι οποίες είχαν εγκατασταθεί με ισχυρές δυνάμεις στο νοτιοδυτικό τμήμα της, έτσι ώστε να μπορεί να αποτελέσει βάση εξόρμησης και κέντρο ανεφοδιασμού των ελληνικών σωμάτων για τις περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας.

Το Νοέμβριο επιχειρείται επίθεση από το σώμα του Αγαπηνού κατά των Βουλγάρων, με σκοπό να καταλάβει την καλύβα Κούγκα. Η επιχείρηση δεν ήταν επιτυχής. Ο ίδιος ο Αγαπηνός τραυματίζεται και μεταφέρεται στη Θεσσαλονίκη, μετά από μια βδομάδα, ωστόσο, επανέρχεται. Στα τέλη Φεβρουαρίου αποχώρησε από τη λίμνη και εγκαταστάθηκε στη Νάουσα, αφενός για να αποθεραπευτεί από τα τραύματα και τους πυρετούς από τους οποίους έπασχε, αφετέρου για να διευθύνει τον αγώνα της περιοχής. Παρά τον κλονισμό της υγείας του και τα τραύματά του εξακολουθούσε να συμμετέχει ενεργά.

Εντούτοις, τον Απρίλιο του 1907, το Προξενείο Θεσσαλονίκης αποφάσισε να αντικαταστήσει τους αρχηγούς και τους αντάρτες, οι οποίοι είχαν δοκιμαστεί και εξαντληθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, ανάμεσά τους και ο Άγρας. Ωστόσο, επανειλημμένα λάμβανε πληροφορίες για την πτώση του ηθικού των βουλγαρικών συμμοριών και τη διάθεση πολλών στελεχών των κομιτάτων να διακόψουν τους δεσμούς τους με αυτά και να προσχωρήσουν στον ελληνικό αγώνα. Τέτοια διάθεση εκδήλωσε ο βοεβόδας Ζλατάν, την οποία καλωσόρισε ο Άγρας. Ήθελε να επισφραγίσει την πολυσχιδή δράση του με τη θεαματική προσχώρηση στην ελληνική πλευρά μεγάλης ομάδας κομιτατζήδων.

Ακολούθησαν αρκετές συναντήσεις των δύο αρχηγών πριν την τελευταία συνάντηση της 3ης Ιουνίου. Εκείνη τη μέρα, οι βοεβόδες Κασάπτσε και Ζλατάν, παραβαίνοντας τις συμφωνίες, συνέλαβαν τον Άγρα και τον Αντώνη Μίγγα, ενώ οι υπόλοιποι από τη συνοδεία αφέθηκαν αργότερα ελεύθεροι. Τους διαπόμπευσαν ως δήθεν αιχμάλωτους, δεμένους και ξυπόλυτους, στα χωριά της περιοχής, με σκοπό να αναπτερώσουν το ηθικό των τρομοκρατημένων οπαδών των κομιτατζήδων.

Τη νύχτα της 7ης Ιουνίου, τους απαγχόνισαν μεταξύ των χωριών Τέχοβο (Καρυδιά) και Βλάδοβο (Άγρας). Το γεγονός τάραξε τους Έλληνες της περιοχής και η προδοσία των Βουλγάρων φανάτισε τους Έλληνες αντάρτες, με αποτέλεσμα ο ελληνικός αγώνας να συνεχιστεί με μεγαλύτερη ένταση και περισσότερες επιτυχίες.

Τόπος ταφής Άγρα -Μίγγα





Κείμενο για αξιοποίηση

Η Ναουσαία Θάλεια Σαμαρά ήταν μικρή στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα αλλά κατέγραψε τις μαρτυρίες των πρωταγωνιστών και με τα δύο βιβλία της "Στου Βερμίου την αντάρα" και  "Στον Μακεδονικό Αγώνα"ρίχνει άπλετο φως στις δύσκολες και ηρωικές στιγμές των Μακεδόνων.Το παρακάτω απόσπασμα ρίχνει φως στην προδοσία και το θάνατο του Τέλλου Αγαπηνού.

Δείτε τη ζωή και το θάνατο του Τέλλου Άγρα