Στις 29 Μαρτίου του 1430 οι Τούρκοι με το σουλτάνο Μουράτ Β' κατέλαβαν με έφοδο, ύστερα από σύντομη πολιορκία, τη Θεσσαλονίκη. Τα γεγονότα της πολιορκίας και της άλωσης τα αφηγείται αναλυτικά ο Ιωάννης Αναγνώστης που τα έζησε, στο έργο του : «Διήγησις περί της τελευταίας αλώσεως της Θεσσαλονίκης, συντεθείσα προς τίνα των αξιόλογων πολλάκις, αιτήσαντα περί ταύτης, εν επιτόμω». Πολλές πληροφορίες επίσης δίνει στο έργο του και ο Βυζαντινός ιστορικός Δούκας.
Όπως είναι γνωστό, η Θεσσαλονίκη είχε παραχωρηθεί το 1423 στους Βενετούς, για να αναλάβουν να αντιμετωπίσουν αυτοί τον τουρκικό κίνδυνο. Όμως, στα επτά χρόνια που είχαν την πόλη στα χέρια τους, οι νέοι κυρίαρχοι δεν είχαν κάνει σχεδόν τίποτε για να ενισχύσουν την άμυνα της, παρά το ότι οι Τούρκοι γίνονταν ολοένα και πιο απειλητικοί.
Το Μάρτιο του 1430 ήταν πια φανερή η πρόθεση του σουλτάνου Μουράτ Β' να επιτεθεί κατά της Θεσσαλονίκης. Τότε έγιναν κάποιες προετοιμασίες και πάρθηκαν κάποια μέτρα για να ενισχυθεί η άμυνα της πόλης. Η μόνη, πάντως, εξωτερική ενίσχυση που δέχτηκε η μικρή βενετσιάνικη φρουρά ήταν τρεις γαλέρες με λίγο στρατό και επικεφαλής,τον υποναύαρχο Αντόνιο Ντιέντο, που έφτασαν στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης στις 16 Μαρτίου του 1430.
Οι κάτοικοι της πόλης, όσοι είχαν απομείνει σ'αυτήν, ήταν δυσαρεστημένοι με τη συμπεριφορά των Βενετών. Ανάμεσα τους επικρατούσε πνεύμα ηττοπάθειας και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που, θεωρώντας την υποταγή στους Τούρκους αναπόφευκτη, προτιμούσαν να παραδοθούν με όρους για να αποφύγουν τα δεινά της άλωσης και να εξασφαλίσουν, ίσως, και κάποια προνόμια. Παρ' όλα αυτά, αποφάσισαν τελικά να πολεμήσουν και να αντισταθούν και πήραν τις καθορισμένες από τους Βενετούς θέσεις τους στα τείχη. Τότε διαπίστωσαν ότι ανάμεσα τους είχαν τοποθετηθεί Τζετάριοι, στρατιώτες ενός κακόφημου μισθοφορικού σώματος, για να τους επιτηρούν, Αυτό μεγάλωσε τη δυσαρέσκεια που ήδη υπήρχε στις τάξεις των πολιτών.
Κι όταν όλοι οι μάχιμοι άνδρες, πολίτες της Θεσσαλονίκης και Βενετοί στρατιώτες, πήραν τις θέσεις τους πάνω στα τείχη, τότε φάνηκαν πόσο λίγοι ήταν. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες που υπάρχουν, σε κάθε δύο ή τρεις επάλξεις αντιστοιχούσε ένας υπερασπιστής, ενώ σε ορισμένα σημεία τα κενά που υπήρχαν ήταν ακόμη μεγαλύτερα.
Τη νύχτα της 25ης, ή της 26ης Μαρτίου (πιθανό) η Θεσσαλονίκη συγκλονίστηκε από έναν ισχυρό σεισμό, που φόβισε τους κατοίκους και θεωρήθηκε κακό σημάδι. Και την άλλη μέρα ο τουρκικός στρατός εμφανίστηκε έξω από τα τείχη. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, η αναλογία ανάμεσα στους υπερασπιστές της πόλης και στους Τούρκους ήταν ένας προς εκατό.
Πριν ακόμη αρχίσει τις εχθροπραξίες, ο σουλτάνος Μουράτ Β' ζήτησε, απευθυνόμενος κυρίως στους Έλληνες, να του παραδοθεί η πόλη και υποσχόταν ελευθερία και προνόμια. Οι προτάσεις του αυτές, και άλλες ανάλογες που επανέλαβε στη συνέχεια, απορρίφθηκαν. Τότε έστησε τη σκηνή του σ' ένα υψηλό σημείο, κοντά στο Τριγώνιο, και έδωσε εντολή να αρχίσει η πολιορκία.
Για να μπορέσουν να εκπορθήσουν τα τείχη της Θεσσαλονίκης, οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν ακόμη και κανόνια, που τότε βέβαια ήταν πρωτόγονα και φαίνεται πως έκαναν μόνο θόρυβο. Όμως, παρά τη μεγάλη αριθμητική τους υπεροχή και τα άφθονα μέσα που διέθεταν, δεν κατόρθωσαν τις πρώτες τρεις μέρες να κάμψουν την
Στις 28 Μαρτίου, ημέρα Τρίτη και λίγο μετά τα μεσάνυχτα, οι Βενετοί πήραν μια πληροφορία, σύμφωνα με την οποία οι Τούρκοι ετοιμάζονταν να επιτεθούν αιφνιδιαστικά από τη θάλασσα με ένα στολίσκο από μικρά εξοπλισμένα πλοιάρια και να καταλάβουν τις αφύλαχτες βενετσιάνικες γαλέρες, που βρίσκονταν στο λιμάνι. Έδωσαν τότε εντολή να μετακινηθεί ένα μέρος της φρουράς που υπερασπιζόταν τα τείχη και να κατεβεί στις γαλέρες, για να αντιμετωπίσει την τουρκική απόπειρα.
Η μετακίνηση των στρατιωτών έγινε ξαφνικά μέσα στη νύχτα. Κι οι Θεσσαλονικείς, που δεν ήξεραν τι συνέβαινε, γιατί κανένας δεν είχε φροντίσει να τους ενημερώσει, νόμισαν ότι οι Βενετοί εγκατέλειπαν την πόλη. Πολλοί τότε λιποψύχησαν και άφησαν φεύγοντας τις θέσεις τους, με αποτέλεσμα να αδειάσουν σε πολλά σημεία τα τείχη από υπερασπιστές και να αποδυναμωθεί ακόμη περισσότερο η άμυνα.
Όταν ξημέρωσε η τέταρτη μέρα της πολιορκίας, Τετάρτη 29 Μαρτίου 1430, ο Μουράτ διακήρυξε ότι παραχωρούσε στους στρατιώτες του όλα όσα υπήρχαν μέσα στην πόλη, «άνδρες, γυναίκες, παιδιά, ασήμι και χρυσάφι», και κρατούσε για τον εαυτό του μόνο την πόλη. Κι αμέσως μετά άρχισε η τελική γενική επίθεση. Οι Τούρκοι ορμούσαν ασυγκράτητοι στα τείχη κατά κύματα. Και κάποια στιγμή, σ' ένα σημείο κοντά στο Τριγώνιο, δημιούργησαν το πρώτο ρήγμα στην άμυνα και ξεχύθηκαν μέσα στην πόλη. Η τύχη της Θεσσαλονίκης είχε κριθεί.
Οι Βενετοί υποχώρησαν πολεμώντας προς τη θάλασσα, επιβιβάστηκαν στα πλοία τους και .έφυγαν. Είχαν κι αυτοί πολλές απώλειες και ανάμεσα στους άλλους είχε σκοτωθεί πολεμώντας στα τείχη και ο γιος του Βενετού διοικητή της πόλης. Πιο τραγική όμως ήταν η κατάσταση των ανυπεράσπιστων πολιτών, που έτρεχαν αλλόφρονες να βρουν καταφύγιο σε σπίτια, σε ναούς και σε μοναστήρια και όπου αλλού νόμιζαν ότι θα μπορούσαν να σωθούν.
Η πόλη βρισκόταν πια στη διάθεση των νικητών, που επιδόθηκαν απερίσπαστοι στις λεηλασίες και τις καταστροφές περιουσιών και στις κακοποιήσεις και τον εξανδραποδισμό των κατοίκων. Ιδιαίτερα θλιβερό ήταν το θέαμα των αιχμαλώτων που τους οδηγούσαν οι Τούρκοι στο στρατόπεδο τους. «Τότε για πρώτη φορά», αναφέρει ο Αναγνώστης, «χωρίζονταν ανελέητα τα παιδιά από τους γονιούς τους, οι γυναίκες απ' τους άνδρες τους, οι φίλοι απ' τους φίλους και οι συγγενείς από τους συγγενείς». Και ο Δούκας γράφει : «Κάθε καβαλάρης έσερνε πίσω του κοπαδιαστά δεμένους άνδρες και γυναίκες και νέους και νεαρές κοπέλες και μικρά παιδιά».
Οι καταστροφές και οι λεηλασίες κράτησαν τρεις μέρες. Τελικά σταμάτησαν με' την επέμβαση του σουλτάνου, που έβγαλε τους στρατιώτες του από την πόλη. Από τους αιχμαλώτους, άλλους εξαγόρασε ο ίδιος ο Μουράτ και τους εγκατέστησε πάλι στην ερημωμένη Θεσσαλονίκη, ορισμένοι εξαγοράστηκαν από άλλους χριστιανούς, όττως απ' τον ηγεμόνα των Σέρβων Γεώργιο Μπράγκοβιτς, και άλλοι μπόρεσαν να πληρώσουν οι ίδιοι τα λύτρα τους και να ελευθερωθούν. Οι πιο πολλοί όμως οδηγήθηκαν σε σκλαβοπάζαρα και πουλήθηκαν ως δούλοι.
Για τη Θεσσαλονίκη, που είχε ερειπωθεί και ερημωθεί, άρχιζε η περίοδος της τουρκοκρατίας, που κράτησε πέντε σχεδόν αιώνες. Και μια επιγραφή σε παλαιοτουρκική γραφή, σε μια κολόνα της Αχειροποιήτου, της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας που μετατράπηκε σε τζαμί αμέσως μόλις μπήκαν στην πόλη οι Τούρκοι, αποθανατίζει το γεγονός της άλωσης : «Ο σουλτάνος Μουράτ Χαν πήρε τη Θεσσαλονίκη το 8331 (=1430)».
1 833 = έτος Εγίρας, που αντιστοιχεί στο 1430 της χριστιανικής χρονολογίας
Δείτε το βίντεο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου